Maryja Królowa Polski
Duchowe dziedzictwo Polski jako królestwa Maryi - od średniowiecza do czasów współczesnych
Początki kultu Maryi jako Królowej Polski
Średniowieczne podstawy kultu maryjnego
Jan Długosz (1415-1480), słynny kronikarz polski, w swoich "Rocznikach czyli kronikach sławnego Królestwa Polskiego" dokumentuje głęboką tradycję polskiego kultu maryjnego i szczególną więź narodu polskiego z Najświętszą Maryją Panną jako opiekunką Królestwa.
Objawienia o. Giulio Mancinelliego SJ
W 1610 roku w Neapolu o. Giulio Mancinelli SJ (Towarzystwo Jezusowe) doznał objawień, w których Najświętsza Maryja Panna po raz pierwszy w historii nazwała się "Królową Polski". Objawienia te zostały oficjalnie zatwierdzone przez przełożonych zakonu jezuitów i weszły do polskiej tradycji maryjnej.
Potwierdzenie tytułu w Polsce
Według utrwalonej w tradycji jezuitów i pobożności polskiej relacji o pobycie o. Giulio Mancinelliego w Polsce, Maryja miała potwierdzić swój tytuł "Królowa Polski" wobec św. Stanisława Kostki i ks. Piotra Skargi, wskazując na szczególną więź z narodem polskim.
Realizacja królewskości Maryi nad Polską (XVII-XIX wiek)
Po objawieniach neapolitańskich o. Mancinellego (1610) nastąpiła konkretna realizacja duchowej królewskości Maryi nad Polską - od ślubów lwowskich (1656) przez koronację częstochowską (1717) do objawień gietrzwałdzkich (1877).
Najazd Karola X Gustawa - kontekst ślubów lwowskich
"Karol Gustaw zwany także Karolem X, siostrzeniec słynnego Gustawa Adolfa, powołany na tron szwedzki wskutek abdykacyi królowej Krystyny, nie zważając na traktaty i rozejmy, rzucił się na Polskę, której wewnętrzny rozstrój przedstawiony przez Radziejowskiego, obiecywał mu wiele sławy i zdobyczy"
Obrona Jasnej Góry przez o. Augustyna Kordeckiego
"Generał Miller mając kilka tysięcy wojska i działa oblężnicze od 18-go listopada do 26-go grudnia napróżno się silił, by posiąść skarby i ofiary składane Maryi. Kule ogniste, odbijały się od murów Jasnej Góry, a o całem oblężeniu: Fakt ten miał niesłychany wpływ na umysły w Polsce, natchnął oręż ojczysty ufnością w opiekę Najświętszej Panny"
Śluby lwowskie króla Jana Kazimierza
"Wielka Boga-człowieka Matko, Panno Najświętsza! Ja, Jan Kazimierz, z Łaski Syna Twego, króla królów i Pana mego i z Twego miłosierdzia król, upadłszy do stóp Twoich najświętszych, Ciebie dziś za Opiekunkę moją i za Królową Królestwa mojego obieram. I siebie i moje Królestwo Polskie, Księstwo Litewskie, Ruskie, Pruskie, Mazowieckie, Żmudzkie, Inflanckie i Czernichowskie, wojska obndwu narodów i lud cały Twojej osobliwej opiece i obronie polecam"
"W slad za królem senatorowie z rycerstwem ukleknąwszy pod przewodnictwem Trzebickiego, biskupa Przemyskiego, Podkanclerzego Koronnego, ten sam ślub przez tegoż biskupa głośno czytany uczynili" (Siemieński, 1907, s. 99).
"Tegoż dnia na Nieszporach spiewając Litanię Loretańską, nuncyusz papieski po trzykroć zaintonował: Regina Regni Poloniae ora pro nobis (Królowo Korony Polskiej, módl się za nami!)" (Siemieński, 1907, s. 105).
Zwycięstwo pod Warką - 7 dni po ślubach
"W 7 dni po ślubach narodowych doznał naród jego zbawiennych następstw, bo ucieszył się zwycięstwem Czarnieckiego pod Warką, dnia 7 kwietnia. Nigdy może dotychczas z większem namaszczeniem nie odbywało się u nas nabożeństwo dziękczynne, jak po pierwszem zwycięstwie nad Szwedami pod Warką przez pierwszego hetmana Królowej Korony Polskiej, Stefana Czarnieckiego"
Epoka królowania Maryi w Polsce
Od ślubów lwowskich do III rozbioru Polski Maryja była oficjalną Królową Korony Polskiej. W tym okresie Polska odniosła wielkie zwycięstwa: pod Wiedniem 1683 (Jan III Sobieski), odparcie najazdów tureckich, rozwój kultury sarmatzkiej z kultem maryjnym.
Okres zaborów - Maryja jako nadzieja narodu
Po utracie niepodległości kult Maryi Królowej Polski staje się podstawą polskiej tożsamości narodowej. Powstania narodowe (1830, 1863) rozpoczynają się modlitwami do Królowej Polski. Literatura romantyczna (Mickiewicz, Słowacki) rozwija temat Polski jako Chrystusa narodów pod opieką Maryi.
Objawienia gietrzwałdzkie - Maryja jako Królowa
"Ukazuje się jako Matka i Królowa. Aniołowie, których widzą dziewczynki, przynoszą Dzieciątko i przynoszą koronę, co do której nie ma wątpliwości, że jest koroną królewską. Najświętsza Maryja Panna objawia się w Gietrzwałdzie przede wszystkim jako Królowa i jako Matka"
"Nie rozpaczaj w jarzmie ciężkiej niewoli od wieku zostająca katolicka Polsko! bo Matka wszechmocnego Boga, Królowa Polski, Królowa Aniołów i świata całego, Matka miłosierdzia, Ucieczka grzeszników, Pocieszycielka utrapionych, Lekarka chorych, uśmiechając się z wesołem obliczem pogląda na dziatki twe zgromadzone"
Przesłanie maryjne dla Polski w XIX wieku
"Nie rozpaczaj dotąd nieszczęśliwa a odtąd uszczęśliwiona katolicka Polsko! bo gdy Marya Niepokalanie Poczęta jest z tobą, kto przeciw tobie? Nie rozpaczaj Polsko, bo zmiłowanie Boże jest bliskie."
Objawienia gietrzwałdzkie w 1877 roku były przypomnieniem o ślubach lwowskich z 1656 roku. Maryja jako Królowa Polski dawała nadzieję na odzyskanie niepodległości przez naród polski.
Polskie nabożeństwo maryjne
"Ołtarzyk polski katolickiego nabożeństwa zawierający najużywańsze modlitwy, pieśni i rozmyślania"
"Wydanie czwarte pomnożone" tego dzieła pokazuje popularność polskiego nabożeństwa maryjnego w XIX wieku, w okresie objawień gietrzwałdzkich (Chociszewski, Józef: "Ołtarzyk polski", Grudziądz 1883).
Kluczowe daty w historii Maryi Królowej Polski
Daty przełomowe:
- 1 kwietnia 1656 - Śluby lwowskie Jana Kazimierza
- 7 kwietnia 1656 - Zwycięstwo pod Warką (7 dni po ślubach)
- 12 września 1683 - Odsiecz wiedeńska w uroczystość Imienia Maryi
- 27 czerwca 1877 - Początek objawień gietrzwałdzkich
- 15 sierpnia 1920 - Cud nad Wisłą
- 10 września 1967 - Koronacja obrazu w Gietrzwałdzie
Główne przesłania:
- Opieka w trudnych czasach - od potopu szwedzkiego do zaborów
- Modlitwa różańcowa - szczególnie podkreślana w Gietrzwałdzie
- Sprawiedliwość społeczna - troska o ubogich w ślubach lwowskich
- Jedność narodu - wokół Królowej Polski
- Nadzieja na przyszłość - "Kościół Polski wnet uwolniony będzie"
Źródła historyczne harmonogramu
Źródła podstawowe:
- Siemieński, Jan (1907): "Śluby narodowe króla Jana Kazimierza senatorów i rycerstwa polskiego", Kraków, nakładem księgarni ludowej K. Wojnara
- Samulowski, R. (1878): "Objawienia Najświętszej Maryi Panny w Gietrzwałdzie", Gietrzwałd
- Braun (1877): "Gietrzwald 1877"
Źródła pomocnicze:
- Bibliografia objawień gietrzwałdzkich (1967-1970): Dokumenty koronacji obrazu
- Hipler, Franz (1878): "Objawienia Matki Bożej w Gietrzwałdzie"
- Chociszewski, Józef (1883): "Ołtarzyk polski katolickiego nabożeństwa"
Nadzieja na uwolnienie Kościoła polskiego
"Na pytanie, czy osierocone parafie dostaną znowu księży, odpowiedź otrzymały: gdyby się dobrze modliły, ustałoby prześladowanie i otrzymaliby księży; a na zapytanie czy Kościół Polski będzie uwolniony, odpowiedź: Kościół Polski wnet uwolniony będzie."
Ta wypowiedź Matki Bożej z Gietrzwałdu dotyczyła konkretnej sytuacji Kościoła katolickiego pod zaborem pruskim w okresie Kulturkampfu.
Współczesne wydarzenia - XX i XXI wiek
Odzyskanie niepodległości
Po 123 latach niewoli Polska odzyskuje niepodległość. Pierwszym aktem władz niepodległej Polski jest podziękowanie Matce Bożej Częstochowskiej - Królowej Polski za odzyskaną wolność.
Cud nad Wisłą w uroczystość Wniebowzięcia NMP
Zwycięstwo w Bitwie Warszawskiej w dzień Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Polacy widzą w tym bezpośrednie działanie Królowej Polski, która obroniła kraj przed bolszewicką inwazją.
Akt zawierzenia Polski Matce Bożej przez Prymasa Wyszyńskiego
W tysiąclecie Chrztu Polski Prymas Stefan Wyszyński odnawia śluby lwowskie Jana Kazimierza, zawierzając Polskę Ludową Niepokalanemu Sercu Maryi. Rozpoczyna się program duszpasterski "Wielka Nowenna" przygotowująca do milenium.
Koronacja obrazu Matki Bożej Gietrzwaldzkiej
"Koronator Obrazu Matki Bożej Gietrzwaldzkiej ks. kard. Prymas Stefan Wyszynski w otoczeniu ks. kard. Karola Wojtyły i ordynariusza Diecezji Warmińskiej bpa Józefa Drzazgi, odczytuje przed koronacją obrazu akt koronacyjny"
Wybór Karola Wojtyły na papieża Jana Pawła II
Pierwszy papież Polak, uczestnik koronacji obrazu w Gietrzwałdzie w 1967 roku. Jego pontyfikat jest postrzegany jako wypełnienie się proroctw o roli Polski w dziejach świata. Zawierzenie świata Niepokalanemu Sercu Maryi w Fatimie (1982).
Pierwsze częściowo wolne wybory
Początek przemian demokratycznych w Polsce. Solidarność, ruch społeczny o wyraźnie katolickim charakterze, przyczynia się do upadku komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej. W symbolice Solidarności ważne miejsce zajmuje Matka Boża Częstochowska.
Współczesne odnowienie kultu Maryi Królowej Polski
Beatyfikacja i kanonizacja Jana Pawła II, rozwój kultu Bożego Miłosierdzia, odnowienie zainteresowania objawieniami gietrzwałdzkimi. Polska jako członek Unii Europejskiej zachowuje swoją katolicką tożsamość i kult Maryi Królowej.
Duchowa ciągłość przez wieki
"Zaczął się najpiękniejszy dramat oswobodzenia narodu z pod jarzma obcego, jaki kiedykolwiek Bóg obrońca wolności i ludzie odegrali na ziemi. Nic też bardziej nauczającego jak ten ustęp historyi polskiej. Są w nim najwyraźniejsze wskazówki Opatrzności, na czem polega siła ruchu narodowego. Religia stoi tu na pierwszym planie."
"Wojna oswobodzenia miała najsilniejszą w religii podporę. Zaczyna ją natchniony Kordecki w imieniu Matki Bożej, broniąc Jej świętego przybytku; prowadzi Czarniecki z pieśnią: „O gospodzie uwielbiona!" a Jan Kazimierz nadaje sobie i narodowi odwagi solennemi ślubami i nabożeństwami"
Wezwanie do pokutnego nawrócenia
"Ciesz się Polsko ukochana! Bo znajdziesz łaskę u Pana, Lecz pokutuj, módl się szczerze I odnów z Bogiem przymierze."
"Nie rozpaczaj, katolicka Polsko! bo namiestnik Chrystusowy, Ojciec święty w Rzymie niedawno swoją świętobliwą prawicą błogosławił tobie i składając i wznosząc światobliwe swoje dłonie ku niebu, błagał i błaga dla ciebie zmiłowania Bożego!"
Różaniec jako broń duchowa narodu
"Żądam, abyście codziennie odmawiali różaniec"
Wezwanie do codziennej modlitwy różańcowej łączy się z tradycją polskiego nabożeństwa maryjnego, które od wieków było podstawą duchowej siły narodu.